Een andere kijk op teamontwikkeling

Door: Fleur Menthen 20-1-2021

Categorieën
:
Algemeen,
Hoe krijg je het voor elkaar dat teams zich in korte tijd zich ontwikkelen tot high performing teams? Door aandacht te hebben voor de energie in teams kun je het verloop van het proces van ontwikkeling beïnvloeden, richten, versterken en onderhouden.

Zeg je teamontwikkeling dan denk je eigenlijk direct aan het vijf-fasenmodel van Tuckman. Het model, ontwikkeld in de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw, is nog altijd populair. Dit ondanks kritiek die er ook in de loop der jaren is gekomen op het model. De vraag of en hoe we het proces van ontwikkelen van teams kunnen beïnvloeden, blijft evenwel door Tuckman grotendeels onbeantwoord. Door met een andere bril naar teams te kijken kunnen we mogelijk wel delen van antwoorden op die vraag op het spoor komen. Energie in teams kan zo’n bril zijn.

Goed functionerende teams zijn belangrijk voor elke organisatie. Teams, net als wij mensen, ontwikkelen zich in de loop van de tijd. Het liefst zien we dat teams zich ontwikkelen naar zogenoemde ‘high performing teams’. Idealiter in zo kort mogelijke tijd om het vervolgens zo lang mogelijk vol te houden. Onderzoekers, adviseurs, coaches en vooral natuurlijk leidinggevenden in organisaties zijn dan ook extreem geïnteresseerd in de ‘hoe-vraag’. Hoe krijg je het voor elkaar dat teams in korte tijd zich ontwikkelen tot een high performing team?

Hot Spots, High Performing Teams, Excellerende teams: hoe zien die eruit?

Aan naamgeving en superlatieven geen gebrek. Goed presterende teams spreken blijkbaar tot de verbeelding. Niet geheel onterecht; minder dan 20 procent van de teams beschouwt zichzelf als zo’n team. En 80 procent dus niet! Binnen hot spots of high performing teams geldt onder meer, dat er een duidelijk doel is. Er is focus; er worden grenzen gesteld en nageleefd; prioriteiten gesteld; teamleden kennen elkaars kwaliteiten, en zetten deze ook in. Het is heerlijk om in zo’n team te werken. Het geeft voldoening; je maakt deel uit van een team en je kunt (tot op zekere hoogte) de dingen doen, die je energie geven en waar je goed in bent. Vaak zijn die laatste twee gerelateerd aan elkaar.

Bij vergrote meerderheid is samenwerking ondermaats

Echter 80 procent van de teams ziet zichzelf dus helemaal niet als hot spot. Hoe dan wel? We kennen allemaal wel teams waarin het veel minder prettig is om te werken; waar een onderkoelde sfeer heerst; waar de ene leidinggevende de andere in rap tempo opvolgt; waar geklaagd wordt en cynische humor de boventoon voert.

Of teams die continu stijf staan van de stress. De werkdruk is er torenhoog; er is geen tijd om even achterover te leunen en te reflecteren of te leren; waar de mindset staat op ‘eerst vandaag maar weer overleven’ en waar je struikelt over de ‘to-do-lijstjes’. De diversiteit in teams is veel groter dan het vijffasenmodel van Tuckman doet vermoeden.

Energie spiegelt ontwikkeling

Als we kijken naar energie in teams, die er overigens altijd is, dan zien we grote verschillen. Wordt er op een prettige manier samengewerkt in het team, dan is de energie daar heel anders dan in teams waar de samenwerking stroef verloopt of niet van de grond komt. De ene energie is de andere niet. In onderstaande afbeelding zijn zes verschillende vormen van energie weergegeven. Alle zes de energievormen zijn altijd in elk team aanwezig. De vraag is niet of de energie er is, maar hoe de zes energievormen zich tot elkaar verhouden.

Intuïtief begrijpen we allemaal het concept van energie. Energie is overal aanwezig: in elk individu, in elk team en in elke organisatie. Het wordt alom erkend als een belangrijke factor die van invloed is op ons eigen functioneren, maar ook op dat van teams en organisaties. Waar gaat het om bij energie? Je werk doen vraagt energie, maar als je het op een prettige en inspirerende manier kunt doen, kan het jou en je collega’s ook weer energie ‘geven’. Ervaren van energie is net als eb en vloed: het varieert in de tijd. Energie is meer een dynamische dan een statische eigenschap van een team. Teamenergie is een krachtige en tegelijk ook softe factor en kan omschreven worden als “een oplaadbare hulpbron die teamleden inzetten en tegelijk ervaren in de samenwerking”

Als we zo naar teams kijken, dan blijken bijvoorbeeld stressteams een heel ander energieprofiel te hebben dan teams die vooral op comfort en routine draaien. Als er veel stress is, wordt er op een andere manier samengewerkt en is er een andere sfeer of teamspirit dan bij teams die draaien op comfort. Eigenlijk heel logisch en herkenbaar. De energie in teams spiegelt zo als het ware de ontwikkeling van een team. Uit onderzoek bij circa honderd teams blijkt dat er in totaal acht wezenlijk van elkaar verschillende energieprofielen kunnen worden onderscheiden.

Teamontwikkeling is daarmee dus ook een vraagstuk van het ‘inwisselen’ van het ene energieprofiel voor een ander. En daar weten we best veel over. Energie is zo niet alleen een krachtige voorspeller voor het niveau van presteren van teams; het biedt ook concrete aanknopingspunten om het verloop van de ontwikkeling van teams te beïnvloeden. Bij elke verandering van een energieprofiel krijgen we te maken met specifieke uitdagingen, blokkades, onderliggende processen in de onderstroom en wel of niet werkende interventies.


Teamenergie bepaalt proces teamontwikkeling

Teams ontwikkelen zich. Dit proces kun je niet uitzetten. Door aandacht te hebben voor de energie in teams kun je het verloop van het proces van ontwikkeling beïnvloeden, richten, versterken en onderhouden. Teamontwikkeling, het inwisselen van een energieprofiel, is zo bekeken niet een ‘black box’. De bril van energie biedt concrete handvatten voor elk team om haar eigen energie te beinvloeden en een stap te zetten naar die 20% hot spots. Je gunt het elk team.